اگر چه امروزه با گسترش دانش تجربی این تعریف در زمره اباطیل وخرافات قرارگرفته ،ولی هنوز در جوامع ومردم کم دانش وجاهل مورد قبول است. 

درفرهنگ تک جلدی عمید زلزله را با فتح حروف‌‌ ‍‍‍‍‎‏« زَ» و « لَ » یعنی زَلزلَه برخلاف آنچه در زبان عامه مردم رایج است ، آورده ومی نویسید : 

«زمین لرزه ، لرزش وجنبش شدید ویا خفیف قشر کره زمین که به نقصان درجه حرارت مواد مرکزی واحداث چین خوردگی وفشار یادر اثر انفجارهــای آتشفشانی بوقوع می رسد .» 

در فرهنگ جغرافیا تالیف پریدخت فشارکی وهمچنین در فـــــرهــــنـگ جغرافیائی تالیف مهدی مومنی تعریفی مشابه هم به گونه زیر ارائه شده است: 

«جنبش یا تکان پوسته زمین که به صورت طبیعی ناشی از زیر پوسته زمین است بعضی وقتها زلزله باعث تغییراتی در سطح زمین می شود ، اما اغلب زیان بوجود آمده ناشی ازتکان ها فقط محسوس است وممکن است زلزله بوسیلــــه یک انفجار آتشفشانی بوجود آید. زلزله در حقیقت در بیشتر نواحی آتشفشانی امری عادی است واغلب قبل ویا همزمان با انفجار اتفاق می افتد . اصل زلزلـــه تکتونیکی است واحتمالاً وجود یک شکست لازمه آن است . موجهای زلزلـــه دست کم در سه جهت اتفاق می افتد ودر یک مسافت قابل ملاحظه از مکــــان اصلی بطور جداگانه حس می شوند . وقتی امواج زلزله ازمکانی می گـــــــذرد زمین وساختمانها می لرزند وبه جلووعقب می روند .بالاترین زیان ناشی اززلزله همیشه در مرکز زلزله یعنی جائی که حرکت بالاوپائین است نیست امـــــــــا در مکانــــهائی که موجهای زلزله بصورت مایل به سطح می رسد ونزدیک مرکــز زلزلــــه باشند دارای بالاترین زیان می باشند .یک زلزله شدید معمولاً بوســـیله یکسری دیــــگر ازتکانها همراه می شود .زلزله ای که که در نزدیک یازیردریا اتفاق مـــــی افتد سبب حرکات شدیدآبها شده وبعضی وقتها امواج بــــــزرگی ازآن ناشی مـــی شود ودر مسافت زیاد این امواج ادامه پیــــدا می کنند وگاهگاهی باعث تلفات جــبران ناپذیر ومرگ ومیرمی شوند .طغیان نواحی ساحلی بیشتراز خود زلزلـــه بــــاعث خسارت می شوند ، در نواحی آتشفشانی زلزله عملاً هر روز اتفاق می افتـــد. به عنوان مثال در هاوائی هرساله صدهاتکانهای کوچک ثبت می شوند .»

درفرهنگ گیتا شناسی تالیف عباس جعفری آمده است: 
«جنبش سریع ومحسوسی که درنتیجه جابجائی ویا جایگیری تخته سنگهای زیر پوسته زمین پدید می آید،در نتیجه این جنبش یـــــــک سری لرزش های موجی شکل پدید می آیدوگاه تغییرات ارتفاعی پوسته زمین راباعث می گرددواغلب ضایعات وزیان های جانی وفراوانی ازخود برجا میگذارد.زمین لرزه بیشتر مخصوص نواحی آتشفشانی بوده وگاه باخروش وفوران کوههای آتشفشانی همراه می گرددودرحالات شدیدشکستهاوبریدگیهای مهم ومشخص درروی پوسته زمین از خــودبجـــــای میگذارد.غالب زمین لرزه ها حداقل با سه نوع موج لرزاننده همراه است .در مرکز وقوع زمین لرزه سه موج مزبور بطور همزمان اثرگذارده و ساختمانهاوتأسیسات واقع دراین منطقه را با نوسان های شدید به عقب و جـــــلوومی برد و حد اکثر خسارت و زیان در محلی که امواج مزبور بطور مورب به سطح زمین می رسندوارد می سازد.....» 
محمود صداقت درکتاب“ زمین شناسی برای جغرافیا ” تعریفی بدینگونه ارائه می دهد: 
«زمین لرزه عبارت است ازحرکات ولرزش های ناگهانی و گذرا در زمین که از ناحیه محدودی منشأ می گیرد و ازآنجا درتمام جهات منتشر می شوند. »
در کتاب فیزیکال جئوگرافی1 آمده است: 
«زلزله یکسری ازتکانها ولرزشهای ناگهانی که از آزاد شدن فشار در طول گسل های فعال ودر مناطق آتشفشانی فعال ناشی می شود.تکانها ولرزشهای سطح زمین که در ارتباط با حرکات پوسته زمین در زیر زمین می باشد. »
در فرهنگ آکسفورد آمده است: 
«حرکات ناگهانی وشدید سطح زمین.» 
از تعاریف ذکر شده در فوق ومنابع دیگر می توان برداشت زیر را نمود: 
«زلزله عبارت از حرکات و ارتعاشات نا گهانی سطخ زمین ناشی از شکسته شدن سنگهای پوسته زمین و رها شدن انرژی ذخیره شده در آنها است که در صورت شدت زیاد در مراکز انسانی موجب خسارتهاوزیانهای فراوان می شود.» 
زلزله از یکطرف موجب شکسته شدن و جابجائی بین توده های سنگی پوسته زمین می شود و ازطرف دیگر همین جابجائی و شکسته شدن منجر به ایجاد امواج و انتشار در درون زمین می شود ، مانند انداختن قطعه سنگی در حوض یا دریاچه که منجر به ایجاد امواجی می شود. 
زلزله مانند شکسته شدن قطعه چوب خشک شده ای می ماند که از یکطرف موجب گسیخته شدن چوب و از طرف دیگر موجب انتشار امواج در اطراف خود می شود.

علل وقوع زلزله

در طول تاریخ حیات بشر زلزله های زیادی رخ داده است که همین امر باعث شده تا بشر دلایلی برای چرایی وقوع زلزله ذکر نماید . در دوره های قدیم وباستان که علم ودانش بشری اندک بوده ونسبت به پدیده های مختلف طبیعی جهل داشته و در عین حال بدنبال منشاءآنها هم بوده است و چون علتی را نمی دیده منشاء حواذث طبیعی مثل زلزله را به نیروهای ناشناس غیرطبیعی و ماوراء طبیعی نسبت می دادند . زلزله را خشم خدایان بر بشر یا خشم پلوتون می دانستند. با افزایش علم وبالا رفتن سطح دانش انسان بتدریج بدنبال منشاء و علل حوادث طبیعی در خود طبیعت رفت . 
ارسطو معتقد بود که در حفره های زیر زمین گازهای وجود دارد ، زمانی که این گازها رها می شوند باعث ایجاد زلزله می شود . البته این نظریه را می توان در زلزله هایی که اطراف آتشفشانها رخ می دهد تا حدودی بکار برد. 
به استثنای زلزله هایی که اطرف آتشفشانها رخ می دهد زلزله نتیجه عکس العمل ناگهانی وسریع پوسته زمین در مقابل نیروهای شدید، کند ولی مداومی است که در درون زمین تدریجاً از بین می روند، این عکس العمل در ساختمان زمینشناسی موجب ایجاد گسل می شود . بعبارت دیگر سنگهای تشکیل دهنده زمین ، در طول عمر خود ، سخت تحت تاثیر نیروهای مختلف قرار می گیرند و نتیجه اعمال این نیروها ، تولید نیروهای داخلی در آنهاست که شدت آنها بر واحد سطح “ تنش ” خوانده می شود . تا زمانی که تنش موثر برسنگ از حد تحمل سنگ تجاوز نکند سنگ پایدار می ماند، هنگامی که تنش موثر برسنگ از حد تحمل تجاوز کند سنگ گسیخته و گسل ایجاد می شود . ضمن ایجاد گسل ارتعاشاتی بوجود می آید که منجر به زلزله می شود.

اگر نیروی کند ومداوم که مقدارجابجائی ناشی ازآن بر حسب سانتی متر در سال قابل اندازه گیری باشد،سنگهای سخت ومستحکم را تحت تاثیر قرار دهد، سنگهای مزبور با سرعت چندین متر در هزارم ثانیه شکسته می شوند ، که همان گسل است . جابجائی زمین بر اثر زلزله ممکن است افقی ،قائم ،مایل یا مورب باشدومیزان آن ممکن است ازیک سانتی متر تا بیست مترتغیر کند . پهنای منطقه گسل دهها تا صدها متر بوده وطول آن از یک تا هزارکیلومترمی تواند باشد . 
اگر چه ایجاد گسل نتیجه زمین لرزه ها است اما اکثر زلزله ها روی گسل های قدیمی متمرکزند. 
زلزله پدیده انفجاری است که در آن میلیونها گسیختگی کوچک به دنبال هم بکار می افتند ومانند یک انفجار شیمیایی میلیونها واکنش شیمیایی بدنبال هم درآن نقش دارند. رابطه گسلـ زلزله رابطه ای دوطرفه است . وجود گسل های زیاد دریک منطقه موجب بروز زلزله است .زلزله گسل جدیدی را بوجود می آورد ودر نتیجه تعداد شکستها زیادتر شده وبه این ترتیب قابلیت زلزله در این منطقه افزایش می یابد. 
بنابراین می توان نتیجه گرفت نیروهای مختلف مجموعه سنگی را تحت تاثیرقرارمی دهند . مجموعه مزبور کمی تغییر شکل می دهد ولی با توجه به خاصیت پلاستیکی خود مقاومت می کند. دراین حال کشش های درونی در مجموعه مزبور متمرکز می شوند ، هنگامی که این نیرو خیلی زیاد شود و از آستانه مقاومت سنگ تجاوز کند سنگ شکسته شده وتنشها را آزاد می کند در این حالت دوطرف شکستگی دچار جابجائی شده تا حدی که نیروهای مزبور را خنثی نماید . این همان فرضیه پلاستیکی “ رِد ” است . 
البته غیراز شکست وجابجائی سنگها عواملی مثل فروریختن سقف غارهای زیرزمینی ، انفجارهای هسته ای ، انفجارهای آتشفشانی نیز می تواند ایجاد زلزله نماید.

پیش بینی زلزله

منظور از پیش بینی زلزله یعنی اینکه زلزله در کجا و چه زمانی و با چه قدرتی ممکن است اتفاق بیافتد . اینکه زلزله ها در کجا رخ میدهند امروز کما بیش قابل پیش بینی است . اما اینکه کی و با چه قدرتی هنوز در پرده ابهام است . با اینکه انسان در صدد پیش بینی حوادث طبیعی از جمله زلزله با توجه به قرائن هست و از آروزهای بشر محسوب می شود اما هنوز دانشمندان نا امیدانه در تلاشند تا راهی برای پیش بینی حوادث کنترل نشدنی چون زلزله بیابند. 
سابقه پیش بینی زلزله بر می گردد به زمان امپراطوریهای چین که از منجمین می خواستند تا زلزله ها را یش بینی نمایند چرا که در تصور مردم چین زلزله نشانه خشم خداوند بر امپراطور است.

امروز کشورهای پیشرفته و صاحب علم ودانش دانشمندان خود را موظف نموده اند تا دراین زمینه دست به کاوش بزنند ولی هنوز به نتایج امیدوار کننده نرسیده اند .در هر حال پژوهشگران با تحت نظر قرار دادن تغییرات ژئو فیزیکی ، ژئو شیمیایی ، زیست شناختی در مناطقی که احتمال زلزله می رود سعی کرده اندبه شواهد علمی دست یابند . اگر چه پاره ای از زلزله ها با توجه علائم از قبل پیش بینی شد واز خطرات ان کاسته شد اما وجود همان علائم در جای دیگر یا عدم وجود هر یک از علائم فوق نتوانسته موفقیت آمیز باشد. 
یکی از علائمی که در پیش بینی مورد استفاده قرار می گیرد تجزیه و تحلیل پس لرزه ها است . چنانکه در شهر اورویل کالیفرنیا زلزله سنج ها تعداد زیادی از زلزله ها ی کوچک و معینی با بزرگی 4.7 را ثبت کرده بودند و تعداد زلزله های کوچک در حال افزایش بود و بر همین اساس متخصصان توانستند زلزله را پیش بینی نمایند و در اوت 1975 زلزله ای با بزرگی5.7 اتفاق افتاد . 
با وجود این زلزله های مرگباری اتفاق افتاده اند که ازقبل زلزله های نداشته اند و یا درمناطقی که یک دوره آرامش فعال را پشت سر گذاشته اند زلزله ای اتفاق افتاده است. 
در هر حال برای پیش بینی زلزله وجود علائمی لازم است :

کاهش لرزش های کوچک زمین :

لرزش های دائمی زمین توسط دستگاههای زلزله نگار ثبت می شوند. علت این امر افزایش حجم سنگ قبل از گسیختگی است که منجر به ایجاد درزها و شکافها در داخل سنگ می شود واین در باعث می شود تادر سنگ در معرض تنش خواص فیزیکی متفاوتی پدید آید که کاهش امواج زلزله وتغییر سرعت انتشار از اهم آنها است که بنا بر فرضیه انبساط است که سبب کاهش امواج زلزله می شود ولی هدایت الکتریکی و قابلیت نفوذ افزایش می یابد . 
 

تغییر شکل پوسته زمین:

اکثر زلزله ها ی بزرگ در اثر شکستن ناگهانی بخشی از پوسته جامد زمین که مانع از حرکت آزاد ورقه های تشکیل پوسته شده اند ، ایجاد میگردد . لذا بر اساس نظریه فوق نقاط مشخصی روی زمین نسبت به یکدیگر تغییر مکان نسبی می دهند و هرچه به زمان شکستن سنگها نزدیکتر می شود دراین وضعیت تغییراتی ایجاد می شود .

تغییر سطح آب چاهها :

این تغییر بر اثر تغییر دما و در اثر کاهش یا افزایش فشار بر حفره های خاک بوده که باعث پائین رفتن سطح آب چاه یا فوران آب یا خشکیدن سطح چاه و چشمه یا تغییر دمای آن می شود .

افزایش فاصله زمین در محل شکستگی ها و گسل ها :

با اندازه گیری فاصله بین شکستگیها و کنترل شکاف گسل ها با استفاده از دستگاههای اندازه گیری دقیق یا عکس ها ی ماهواره ای و هوائی می توان به تغییرات درون زمین پی برد.

تغییر دمای زمین وخروج گازها :

تغییر دمای زمین وخروج گازهایی مثل رادون و آرگون که سبب خارج شدن حیوانات از سوارخها و لانه های خود می شود. تغییرات شیمیایی در آب چشمه ها و تغییرات شدید در گازهای طبیعی خروجی از زمین نیز می تواند از علائم زلزله باشد.

تغییر مقاومت الکتریکی در سطح زمین :

تغییر در ویژگیهای زمین مانند میدان مغناطیسی ومیدان الکتریکی 
 

رفتار حیوانات :

مارها به سطح زمین می آیند . خرگوشها و موشها از لانه های خود فرار می کنند . حرکات عجیب و غریب اسب ها و خوکها غیره گرچه این حرکات از نظر علمی مشخص نیست . شاید ارتعاشات و امواج را حس می کنند.

مناطق زلزله خیز کره زمین

مهمترین مناطق زلزله خیز دنیا درسه منطقه پراکنده اند: 
 

کمر بند چین خورده آلپ – هیمالیا :

جائی که پوسته آسیا – اروپا(اوراسیا) به صفحه آفریقا – هند برخورد می کند .در کشورهای ایتالیا ، یونان ، ترکیه ، ایران ، شمال هند …..

کمر بند اطراف اقیانوس آرام :

جائی که صفحه اقیانوس آرام به صفحه قاره آسیا – اروپا ـ آمریکای جنوبی ـ استرالیا و امریکای شمالی برخورد می کند. در این ناحیه از کامچاتکا تا هکایدو شدیدترین زلزله ها اتفاق می افتد . عمق کانون زلزله در این منطقة به حدود 60 کیلومتر می رسد وامواج تسونامی در اثر زلزله دراین منطقه ایجاد می شود. 
 

کمربند میانی اقیانوس اطلس :

جائی که صفحه اقیانوس اطلس در حال گسترش است این زلزله ها نسبتاً ملایم وآرامش مردم را چندان بهم نمی زند.به استثنای گودالهای اقیانوسی کانون زمین لرزه ها در عمق 50 کیلومتری پوسته زمین است . در گودالهای اقیانوسی کانون زلزله ها در عمق 300 تا 700 کیلومتر مشاهده شده است جائی که به صفحه ای موربی بنام “ سطح بنیوف ” وجود دارد.البته زلزله ها در طول گسلهای تغییرشکل دهنده جائی که صفحه ها درامتداد هم می لغزند نیز وجود دارند مثل زلزله ای که در طول گسل سن آندریاس اتفاق افتاد . (سان فرانسیسکو 1906)

زلزله در ایران

فلات ایران یکی از مناطق زلزله خیز است. و هر چند وقت یکبار ، زلزله ، باعث خرابی های بسیار می گردد. 
از اوائل قرن بیستم به خاطر ایجاد ایستگاه های زلزله شناسی در نقاط مختلف دنیا ، اطلاعات دقیقی از زلزله های ایران در دست است. که توسط دستگاه های سایر کشورها ثبت شده است. 
همچنین بر اساس اطلاعات تاریخی به دست آمده ، زلزله های قدیمی ایران نیز در دست است.

زلزله های قدیمی ایران 
تاریخ ها میلادی است
643 خراسان------پسلرزه ها تا 70 روز ادامه داشت 
816 خراسان------پسلرزه ها تا 70 روز ادامه داشت 
855ری ----------پسلرزه ها تا 40 روز ادامه داشت و عده زیادی کشته شدند 
858 تبریز---------شهر خراب شد 
872 سیمره-------20000 نفر کشته شدند
893 اردبیل--------پسلرزه یکسال طول کشید و چند هزار نفر کشته شدند 
956 همدان-------پسلرزه ها یکسال طول کشید

957 فارس--------در اثر زلزله جزایر و کوه هایی در دریای فارس از زیر آب بیرون 
آندند 
1017 قزوین--------زلزله بسیار شدید 
1041 تبریز---------50 هزار نفر کشته شدند 
1042 تبریز---------40 هزار نفر کشته شدند 
1052 خراسان------قلعه بیهق به کلی خراب شد 
1058 همدان------پسلرزه ها 28 روز ادامه داشت و عده زیادی کشته شدند 
1065 خراسان------تعدادی از دهکده ها زیر زمین رفت و چند کوه شکافته شد 
1067 قزوین--------یک سوم شهر خراب شد 
1085 خوزستان-----عده زیادی کشته شدند 
1166 قزوین--------پسلرزه ها یکسال ادامه داشت 
1527 تبریز---------40 هزار نفر کشته شدند 
1549 قزوین--------3 هزار نفر کشته شدند 
1633 تبریز---------زلزله شدید 
1639 قزوین--------12 هرار نفر کشته شدند 
1640 تبریز---------زلزله بسیار شدید 
1646 شیروان------شهر خراب شد 
1664 دماوند-------عده زیادی کشته شدند 
1667 شیروان------12هزار نفر کشته شدند

1673 خراسان------15هزار نفر کشته شدند 
1677 لاهیجان------پسلرزه ها تا 10 ماه ادامه داشت 
1713 رشت---------پسلرزه ها تا یکسال ادامه داشت 
1721 تبریز---------250 هزار نفر کشته شدند 
1779 تبریز---------100هزار نفر کشته شدند 
1780 تبریز---------100هزار نفر کشته شدند 
1787 تبریز---------زلزله بسیار شدید 
1808 جنوب گیلان--در تهران نیز احساس شد 
1809 مازندران------تخریب ساختمان ها 
1820 شیراز---عده زیادی کشته شدند
1822 شیراز---پسلرزه ها 18 ماه ادامه داشت 
1830 دماوند--------500نفر کشته شدند 1843 خوی---------شهر خراب شد 
1844 لرستان--------شدید 
1855شاهرود--------شدید 
1852 شیراز---------12هزار نفر کشته شدند 
1853لرستان---10 هزارنفرکشته شدند
1868 اراک-----------شدید 
1868 تهران---------شدید 
1868 قم------------شدید 
1868 کاشان---------شدید 
1890 گرکان---------شدید 
1898 سهند---------300 نفر کشته شدند

سونامی

سونامي يك سري از موج هاي عظيم هستند كه موقعي كه به ساحل برخورد مي كنند، مي توانند موجب خرابي هاي عظيم و تلفات انساني شوند. سونامي در اثر زلزله هاي زيرآبي، لغزيدن صخره ها در زير دريا يا خيلي به ندرت به وسيلهشهاب سنگ يا سياركي كه از فضا به داخل آب برخورد مي كند ايجاد مي شود.

بيشتر سونامي ها در اثر زلزله هاي زيرآبي ايجاد مي شوند. اما همه زلزله هاي زيرآبي موجب سونامي نمي شوند. يك زلزله بايد بيش از 75/6 در مقياس ريشتر بزرگي داشته باشد تا سونامی ایجاد کند. حدود 90 درصد همه سونامي ها در اقيانوس آرام رخ مي دهند. بيشتر سونامي ها قبل از اين كه به خشكي برخورد كنند، خود را نشان مي دهند و با استفاده از فناوري هاي نوين شامل (سيسموگراف كه وقوع زلزله را نشان مي دهد،‌ شناورهاي ساحلي مجهز به رايانه كه مي توانند تغييرات در ارتفاع موج ها را اندازه گيري كنند و يك سيستم سوت زني روي ساحل) مي توان وقوع سونامی را پیش بینی کرد و مردم را از خطر احتمالي آن آگاه كرد.

اگر آب بسرعت از ساحل عقب بكشد و بعد به ارتفاعات بالاتر و به درون خشكي كشيده شود،‌ يعني اين كه ممكن است سونامي رخ دهد. همچنين اگر مردم در کنار ساحل احساس کنند يك زلزله رخ داده است، ممكن است همین زلزله موجب سونامي شود. بنابراين بايد به سمت بخش هاي مرتفع تر و داخلي تر خشكي بروند. بعضي از ساحل های اقیانوس آرام سوت هاي هشدار دهنده سونامي دارند. اولين موج سونامي اغلب بزرگ ترين موج نيست. بنابراین مردم وقتی موجي كه به طور غيرطبيعي بزرگ است را مشاهده می کنند،‌ باید به سرعت به بخش هاي داخلي تر خشكي بروند. چون حتي ممكن است موج هاي بزرگ تري در راه باشد.

معنی سونامي

كلمه سونامي از واژه اي ژاپني به معني "موج بندرگاه" مي آيد. سونامي بعضي وقت ها به اشتباه "موج هاي جزر و مدي" ناميده مي شود. در حالي كه سونامي در اثر جزر و مد ايجاد نمي شود (جزر و مدها به وسيله نيروي جاذبه ماه بر روي دريا ايجاد مي شوند). در حالی که موج هاي منظم و همیشگی به وسيله باد ايجاد مي شوند.

پيشرفت سونامي

سونامي موقعي شروع مي شود كه حجم عظيمي از آب بسرعت مرتفع می شود. اين حركت سريع مي تواند در نتيجه يك زلزله زيرآبي رخ دهد (موقعي كه كف دريا بسرعت به بالا يا پايين حركت مي كند)،‌ يا بر اثر لغزيدن صخره،‌ يا يك انفجار آتشفشاني و يا هر حادثه ديگري كه انرژي زیادی دارد ايجاد شود.

بعد از اين كه حجم عظيمي از آب حركت مي كند،‌ موج حاصل از آن خيلي بلند مي شود. فاصله از نوك يك موج تا نوك موج بعدي بیش از چند صد مايل طول دارد. دوره (فاصله زماني از آمدن يك موج تا آمدن موج بعدي) هم خيلي طولاني است. و در آب هاي عميق حدود يك ساعت طول مي كشد.

در درياي عميق،‌ ارتفاع سونامي ممكن است به حدود يك متر برسد. در آب هاي عميق اغلب سونامي با چشم غيرمسلح قابل ديدن نيست. اين امر كشف و رديابي سونامي را در درياي عميق خيلي مشكل مي كند.

سرعت سونامي

يك سونامي ممكن است با سرعت بيش از 970 كيلومتر در ساعت در اقيانوس هاي باز حركت كند. يعني با سرعتي كه جت پرواز مي كند. يك سونامي ممكن است تنها چند ساعت طول بكشد تا سراسر اقيانوس را طي كند. در حالی که يك موج منظم (كه به وسيله باد توليد مي شود) با سرعتی در حدود 90 كيلومتر در ساعت حركت مي كند.

وقتي سونامي به ساحل برخورد مي كند

هنگامي كه يك موج سونامي به ساحل نزديك مي شود (جايي كه دريا كم عمق مي شود)،‌ كف آن به كف ساحل برخورد مي كند و موجب مي شود كه سرعت موج آهسته شود و ارتفاع آن افزايش يابد. به عبارتي طول موج يعني فاصله نوك يك موج تا نوك موج بعدي كاهش مي يابد. بزرگي يك موج چند برابر افزايش مي يابد و طول موج كاهش مي يابد (فاصله نوك يك موج تا نوك موج بعدي).

در هنگام ورود به خشكي يك موج سونامي مي تواند صدها متر ارتفاع پيدا كند. سرازيري هاي پلكاني ساحل موج هاي سونامي بلندتري را موجب مي شود. به علاوه موج هاي سونامي بزرگ كه با كناره ساحل تصادف مي كنند،‌ مقدار عظيمي از آب را به داخل ساحل در بالاي سطح درياي منظم و هميشگي هل مي دهد. اين امر مي تواند موجب وارد آمدن خرابي هاي عظيمي به داخل خشكي شود.

سيستم هاي هشداردهنده سونامي

سيستم هاي هشدار دهنده سونامي در بسياري از مكان هاي اطراف زمين وجود دارند. متأسفانه از آنجايي كه سونامي ها موقعي كه در داخل دريا هستند خيلي ارتفاع بلندي ندارند،‌ كشف آنها آسان نيست و علايم اشتباه بسياري فرستاده می شود. هشدار دهنده ها در ساحل ها ممكن است به طول مؤثرتري فعاليت كنند و نبايد آنها را ناديده گرفت.

مقایسه موج هايي كه در اثر باد توليد مي شوند با موج هاي سونامي

موج هاي منظم (كه به وسيله باد ايجاد مي شوند)، خيلي با موج هاي سونامي متفاوتند. موج هاي سونامي خيلي سريع تر از موج هايي هستند كه به وسيله باد ايجاد مي شوند و طول موج هاي خيلي بيشتري هم دارند (فاصله از نوك يك موج تا نوك موج بعدي). در درياي عميق،‌ موج هاي سونامي خيلي كوچك هستند. اما در ساحل،‌ آنها دو تاي موج هاي منظم هستند.

موج هاي سونامي هر چند مدت يك بار رخ مي دهند؟

سونامي ها خيلي نادر هستند. معمولاً در هر قرن شش سونامي اساسي رخ مي دهد.

مدل كوچكي از سونامي

شما مي توانيد مدل ريزي از سونامي را با انداختن يك سنگ به داخل كاسه آب ايجاد كنيد. اين كار موجب مي شود موج هايي از محل برخورد به طرف خارج پخش شود.

هشدارها و پيشگيري:

در مواردي كه لبه پيشروي موج سونامي در حضيض است،دريا،قبل از رسيدن موج،از ساحل عقب نشيني مي كند.اگر شيب قاره كم عمق باشد،اين عقب نشيني بيش از چند صد متر خواهد بود.ممكن است افرادي كه از خطر بي اطلاع هستند،به علت كنجكاوي يا براي جمع كردن ماهي از روي بستر رخنمون يافته دريا،در ساحل باقي بمانند.

در مواردي كه لبه پيشرونده سونامي در نخستين قله آن است،امواج بعدي،منجر به سيل گرفتگي بيشتري مي شوند.آموزش در مورد سونامي بسيار مهم است تا معلوم شود كه وقتي سطح آب،در وهله اول پايين مي آيد،خطر هنوز برطرف نشده است.

در مناطقي كه خطر سونامي بالاست،براي پيش بيني سونامي و هشدار دادن به مردم،از سيستم هاي هشدار سونامي استفاده مي شود. در سواحل غربي ايالات متحده،كه پتانسيل وقوع سونامي هاي اقيانوس آرام وجود دارد،علايم هشدار دهنده،به مردم هشدار مي دهد تا رخداد سونامي در حال وقوع را نشان مي دهد.

اگر چه جلوگيري از وقوع سونامي امكان پذير نيست،اما در بعضي از كشورها مستعد سونامي،اندازه گيري هاي انجام شده تا خسارات ايجاد شده در ساحل را كاهش دهد.ژاپن،برنامه گسترده اياز ساخت ديوارهاي سونامي با ارتفاع بيش از 5/4 متر(5/13 فوت)را در جلوي مناطق ساحلي پر جمعيت اجرا كرده است.در مكانهاي ديگر،براي هدايت آب حاصل از سونامي،دروازه هاي سيلابي و كانالهايي ساخته شده است.اما چون اغلب سونامي ها،بلندتر از اين سدها هستند،اترگذاري آنها زير سوال است.مثلا،سونامي اي در 12 جولاي 1993 به هكايدو برخورد كرد،امواجي به ارتفاع 30 متر(100 فوت)ايجاد كرد كه به بلنداي يك ساختمان 10 طبقه است.اگر چه شهر بندري آئونا،كاملا توسط ديوارهاي سونامي محصور شده بود،امواج روي ديوارها را گرفته و كل ساختارهاي چوبي منطقه را تخريب كردند.ساخت اين ديوارها،كاهش ارتفاع سونامي ها موفقيت آميز بوده اما مانع از تخريب و تلفات نشده است.

سونامي هاي گذشته:

سونامي ها،در اقيانوس آرام،فراوان رخ مي دهند اما پديده اي جهاني مي باشند.در هر جايي كه توده هاي عظيمي از آب يافت مي شود،كه شامل درياچه هاي خشكي هم مي باشد،وقوع سونامي امكان پذير است.

هر يك سونامي هاي زير در مقاله مربوط به خودشان هم توصيف شده اند كه گاهي اوقات توصيف آنها در اين مقالات بيشتر هم مي باشد:

6100 قبل از ميلاد و پيش از آن:

در اقيانوس اطلس شمالي،لغزشهاي استوارگا،يك سري از حركات ناگهاني و زير دريايي خشكي ها بودند كه طي دوره اي چند ده ساله رخ دادند.

1650 قبل از ميلاد-سانتوريني:

در زمان بين 1650 قبل از ميلاد تا 1600 قبل از ميلاد(كه هنوز مورد ترديد است)جزيره آتشفشاني يونان،سانتوريني فوران كرد و سونامي اي به ارتفاع 100 تا 150 متر راايجاد كرد كه ساحل شمالي كرت،در 70 كيلومتري(45 مايل)دورتر را تخريب كرد و در امتداد ساحل شمالي كرت،هر نوع قايقي از ناوگان مينوان را نابود كرد.سانتوريني به احتمال زياد،منشا داستان اديبانه آتلانتيس پلاتوست و بعضي از دانشمندان معتقدند كه همان سيلاب عظيمي كه در متون يهودي،مسيحي و اسلامي ثبت شده خبر مي دهد.

1755 –ليبسبون،پرتغال

دهها هزار نفر از پرتغالي هايي كه از سونامي عظيم 1755 ليبسبون نجات يافتند،در اثر سونامي اي كه نيم ساعت بعد،به دنبال سونامي اول به وقوع پيوست،كشته شدند.بسياري از مردم شهر كه از بخشهاي آب نماي ساختمان فرار كردند،معتقدند كه اين منطقه از آتش سوزي و ريزش آوار در نتيجه پس لرزه ها در امان است.قبل از اينكه ديوار بزرگ آب با بندر برخورد كند،آب عقب نشيني كرده و محموله هاي رها شده در دريا و كشتيهاي شكسته و غرق شده از ياد رفته را آشكار مي كند.زمين لرزه،سونامي و آتش سوزي بعد آن،بيش از يك سوم جمعيت ليبسبون را كه قبل از زمين لرزه 275000 نفر بود،كشت.يادداشتهاي تاريخي مربوط به اكتشافات واسكوداگاما و دريانوردان ديگر از بين رفتند و ساختمانهاي بيشماري خراب شدند(كه بيشتر نمونه هاي معماري مانولين پرتغالي را هم شامل مي شد).اروپايي هاي قرن هجدهم،سعي كردند تا از طريق سيستمهاي مذهبي و منطق اعتقادي خود اين بلاي طبيعي را درك كنند.فلاسفه افكار،به ويژه ولتاير،درباره اين رخداد نوشتند.مفهوم فلسفي والا،كه توسط فيلسوفي به نام امانوئل كانت در مشاهداتي روي احساس زيبايي و برتري توصيف شده است،در بخشي از تلاشها،از وحي و الهام استفاده مي كند تا شرارت زمين لرزه و سونامي ليبسبون را دريافت و درك كند.

بسياري از جانوران،قبل از رسيدن آب،خطر را حس كرده و به سرزمينهاي مرتفعتر فرار كردند.زمين لرزه ليبسبون،نخستين مورد ثبت شده اين پديده در اروپاست.اين پديده،در زمين لرزه 2004 اقيانوس هند،در سريلانكا هم مشاهده شد.بعضي از دانشمندان معتقدند كه جانوران قادرند امواج ريلاي حاصل را از زمين لرزه را،چند دقيقه ياچند ساعت قبل از اين كه سونامي به ساحل برسد،حس كنند.

1883 –فوران انفجاري كراكاتوا:

جزيره آتشفشاني كراكاتوا در اندونزي،در سال 1883 ،به طور ويران كننده اي فوران كرد و اتاق ماگمايي زيرزميني خود را تا حدي خالي كرد در نتيجه قسمت عمده زمين روي آن و بستر اقيانوس به درون آن ريزش كرد.در نتيجه اين فوران،يك سري از امواج سونامي بزرگ ايجاد شدند كه بعضي از آنها به ارتفاع بيش از 40 متر بالاي سطح دريا رسيدند.امواج سونامي در سرتاسر اقيانوس هند،اقيانوس آرام،ساحل غربي آمريكا،آمريكاي جنوبي و حتي در كانال انگليس مشاهده شدند. در سواحل جاوه و سوماترا،سيلاب دريايي چندين مايل به درون خشكي نفوذ كرد و سبب چنان تلفاتي شد كه در يك منطقه هيچكس مجددا ساكن نشد اما به حالت جنگلي در آمد و امروزه منبع طبيعي اجونگ كولون است.

1946 –سونامي:اقيانوس آرام:

سونامي حاصل از زمين لرزه جزيره آلئوتيان كه 165 نفر را در هاوايي و آلاسكا كشت منجر به ايجاد سيستم هشدار سونامي شد كه در سال 1949 ،براي كشورهاي منطقه اقيانوس آرام تاسيس شد.

1960 –سونامي شيلي:

زمين لرزه بزرگ شيلي،با بزرگاي 5/9 ،بزرگترين زمين لرزه اي است كه تاكنون ثبت شده كه در ساحل جنوبي شيلي مركزي رخ داد و يكي از مخربترين سونامي هاي قرن بيستم را ايجاد كرد.اين سونامي در كل گستره اقيانوس آرام منتشر شد و امواجي ايجاد كه ارتفاع آنها به بيش از 25 متر مي رسيد.هنگامي كه سونامي،تقريبا22 ساعت بعداز زمين لرزهبه اوناگاواي ژاپن رسيد،ارتفاع موج در بالاي مدهاي بلند،3 متر بود.تعداد افرادي كه در اثر زمين لرزه و سونامي بعد از آن كشته شدند،بين 490 تا 2290 نفر تخمين

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: